"Parpalhon Blau" : l'occitan au-delà des frontières

"Parpalhon Blau" est une chaîne Youtube créée et animée par le jeune Nissart Gabrièu Pelisson depuis 2020, autour de l'occitan et de son apprentissage au travers de vidéos ludiques et accessibles à tous.

Comment suscite-t-on l'envie d'apprendre l'occitan auprès des étrangers ? C'est le pari qu'a pris Gabrièu Pelisson, un amoureux des langues, en créant "Parpalhon Blau". Sa recette ? Diversifier le contenu proposé : cours de langue, culture occitane et collaborations avec d'autres passionnés de langues.

Victime de son succès, "Parpalhon Blau" est aujourd'hui une référence dans le monde numérique de l'occitan avec plus de 7 000 abonnés et des vidéos qui peuvent atteindre les 57 000 vues.

L'occitan, une langue comme les autres ? C'est en tout cas ce que Gabrièu souhaite promouvoir sur sa chaîne Youtube. C'est une manière de faire sortir la langue de son environnement et de ses préjugés habituels : c'est avant tout une langue moderne, qui sait s'adapter aux codes actuels du numérique.

Sa polyglossie est un véritable atout : Gabrièu n'hésite pas à faire appel à l'anglais, la langue majoritaire d'Internet, au travers de vidéos sous-titrées, pour attirer un public étranger. En plus de Youtube, il partage du contenu linguistique sur sa page Instagram, en gardant toujours en tête cette perspective internationale. On comprend alors l'intérêt d'utiliser un réseau mondial et mondialisé comme celui d'Internet, pour promouvoir une langue minorisée.

L'Institut d’Études Occitanes du Cantal s'est entretenu avec Gabrièu pour parler de sa chaîne, de militantisme, de socialisation de la langue et de la place de l'occitan sur Internet.

Te pòdes presentar e presentar ta cadena YouTube « Parpalhon Blau » ? Perqué aquel nom ?

Alara ieu me disi Gabrièu Pelisson, soi nascut a Niça en 1998 dins una familha occitana que parlava pas fòrça la lenga. L’occitan i èra present ça que la pr’amor qu’èra la lenga mairala del rèire e qu'aquò daissèt de marcas en la vida familiala. Ma grand e mon paire emplegan sovent d’expressions o cantan en occitan. Aquò fa qu’ai totjorn crescut amb l’idèa qu'èri occitan emai sens parlar la lenga. La presa de consciéncia màger arribèt quand n’aguèri 15 sus l’esquina. Èri al licèu, a parlar amb d’amics, e assagèri de plaçar una expression en occitan niçard davant un jove que lo coneissiá plan. E se trufèt del meu accent ! Me diguèt qu'aviái una accentuacion de las marridas e me corregiguèt. Aitant dire que m’agradèt pas brica. Alavetz me faguèri la promesa de tornar apréner corrèctament la lenga per la poder parlar coma mon rèire. E es çò que faguèri pauc a cha pauc. Per de bon fa part de las causas que ne soi mai fièr.
Aprèp la meuna recuperacion linguistica, volguèri ajudar totas las gents que volián far çò meteis mas qu’avián pas necessàriament las ressorgas a disposicion per o far. Es alara que nasquèt l’idèa de la meuna cadena Youtube. En realitat soi totjorn estat un afogat de creacion audiovisuala. Abans de lançar Parpalhon Blau fasiá ja bèl brieu que me sentissiái de fargar de filmets per la tela. La creacion en occitan foguèt una excusa de las bonas per dobrir lo talh.
L’idèa de Parpalhon Blau es de se balhar un espaci de creacion artistica en occitan. Parli de tot çò que m’interèssa en la lenga que me soi causida. Es pas realament una cadena lingüistica puèi qu’i parli de mai d’un tèma. Al contrari, vòli pas que Parpalhon Blau siá considerada coma una cadena lingüistica. Aicí la lenga es pas que lo mejan. La meuna cadena Youtube es un espaci de creacion artistica e de mesa en contacte de las gents, quina que siá la lenga emplegada.
Lo nom me venguèt un bocin per talastre. Dins las meunas creacions anterioras (qu’èran de filmets) plaçavi totjorn un riban de color blava en omenatge a la meuna mameta. Alavetz voliái seguir dins aquesta dralha mas lo problèma es que « Ribon Blau » fa pas tan polit coma nom. M’agradava pas lo son que fasiá. Alara sosquèri e trapèri lo mot « parpalhon » que m’encantèt plan mai. Ja perque sona plan mas tanben pr’amor que se pòt aisidament notar qu’es occitan tot en essent comprensible emai per lo monde que parlan pas la lenga. Amai, es un mot que ditz gaireben del meteis biais en totes los dialèctes ! Es perfièch. E çò polit amb un parpalhon blau es que te balha ja una direccion artistica per fargar las vinhetas. Es totplen visual. O sabiái pas quand lo causiguèri mas èra una idèa de tria !

Pòdes explicar cossí t'ès retrobat a crear de contengut sus Internet en occitan ?

Coma o disiái de per abans, ai totjorn creat de contengut audiovisual. Ja quand èri mainat creavi de filmets amb la sòrre per los mostrar a la familha e als amics. Me soi quitament pensat de seguir d’estudis cinematografics al cap del segondari. Fin finala causiguèri la via environamentala mas la volontat de fargar de vidèos me daissèt pas jamai. Alavetz quand arribèt l'embarrament de novembre del 2020 me pensèri qu’èra lo bon moment per començar de publicar lo meu trabalh. Lo monde èran forçats de demorar a l’ostal e cercavan de contengut novèl. E ieu me languissiái en lo salon doncas me pensèri qu’èra lo moment o jamai. L’idèa d’o far en occitan me venguèt naturalament. I pensèri quitament pas al moment de me lançar.

Qual es lo public cibla de tas vidèos ?

Ai pas forçadament de public cible pr’amor que vòli compartir çò que fau amb totòm. Pr'aquò las estadisticas mòstran que lo meu espectator tipe es puslèu un òme d’un trentenat d’annadas que sortís de França o d’Espanha.

« Parpalhon Blau » es una cadena qu'es una plan gròssa capitada e qu'es venguda una mena de « referéncia » dins lo paisatge audiovisual occitan sus Internet. Cossí o explicas ?

Soi onorat cada jorn per aquel interès ! L’expliqui mai que mai pel format, que soi estat lo pus primièr creator a publicar regularament de vidèos occitanas a la mòda youtubenca. Abans Parpalhon Blau i aviá pas realament de youtubaire qu'apareissiá cada mes davant lo seu public per li parlar dirèctament. Lo contengut i èra pus distanciat, mens personalizat. En realitat publiqui de vidèos que poirián perfièchament èsser en francés o en anglés. Mas causiguèri de las far dins la lenga meuna. Decidiguèri d’incarnar lo personatge de la meuna cadena. Lo monde me coneisson per lo meu nom e sabon quina es la meuna personalitat. Emai s’es mediatizat per l’ordenador o lo telefonet i a un ligam que se farga amb lo temps. Aqueste ligam es tipic del format de Youtube mas se fasiá pas en occitan fins ara. Es quicòm d’un pauc desconcertant per qualques personas qu’assòcian pas forçadament l’occitan a aquel tipe de contengut. De fach, aquò me balha justament lo vam necessari per contunhar, perque me cresi prigondament que i a una demanda per aquesta mena de creacion.

Dins la descripcion de ta cadena YouTube, te presentas coma un amorós de las lengas, çò que se retròba plan aisidament dins las nombrosas collaboracions que realizas amb de locutors d'autras lengas. Considèras ta cadena coma una cadena occitana, (quitament occitanista ?) o abans tot coma una cadena de « passionat de lengas » ?

Es verai que me presenti coma un amorós de las lengas pr’amor qu’an una plaça de las bèlas en la meuna vida. Ça que la sabi pas tròp cossí poiriái definir Parpalhon Blau. Çò segur es que s'agís d’una cadena en occitan.

Dins una video, explicas que l'occitan, per subreviure, deuriá sortir de son estatut de lenga militanta per venir una lenga de comunicacion. Te retròbas dins lo militantisme occitanista ?

Quina demanda ! Es fòrça complicat de respondre pr’amor que i a tot un fum de biaisses de militar o de s’engatjar per la lenga. Mas me pensi que l’occitanisme nos fa mestièr per que l’occitan aja una preséncia constanta en los mitans associatius, politics e culturals. Sens lo militantisme occitanista auriam pas la mitat dels espleches e de las rets que beneficiam al jorn d’uèi. Es clar que la lucha del moviment occitanista es totjorn d'actualitat. Ça que la me pensi tanben que se nos volèm far ausir pus largament nos caldrà tocar de monde fòra los cercles militants. Es per aquò que me pensi que devèm adaptar lo discors e los usatges de la lenga. Per que los forestièrs pòscan considerar l’occitan coma una lenga vertadièra, a egalitat amb lo francés o l’italian, cal primièr que lo monde que la parlan començan de l’emplegar pus sovent coma una aisina de comunicacion que coma un objècte filologic o politic. Es per aquò que l’objectiu de Parpalhon Blau es tanben de socializar l’occitan, de lo mostrar parlat d’un biais natural a prepaus de tot e amb totòm. Me pensi qu'aicí es la clau.

Pensas qu'una lenga minorizada es, per esséncia, embeguda de politica e de militantisme ?

Non, o pensi pas. La construccion de la lenga coma una causa politica es la resulta d’una reflexion o d’una presa de consciéncia personala. Èsser parlaire d’una comunitat minorizada pòt efectivament menar lo monde cap al militantisme mas es pas gaire una evidéncia. I a quitament de monde que parlan fòrça plan la lenga mas que la considèran pas coma quicòm que caldriá defendre nimai promòure. Aquò se vei a còps entre los vièlhs que tenon l’occitan del brèç mas que l’an pas jamai labellizat coma « lenga ». De fach s’òm bastís pas l’objècte « lenga » coma una entitat « minorizada », « en perilh » o « digna d’èsser protegida » i pas de rason que siá banhada de politica o de militantisme.

Dins aquela meteissa video, explicas egalament que l'occitan es pas mai uèi una lenga publica, mas una lenga intima. Pensas qu'Internet pòt venir la novèla plaça publica de l'occitan ?

Es interessant pr’amor que veni justament de préner part a una taula redonda sus aquel tèma ! Èra a l’escasença d’un Rescontre Internacional que se sona HIGA e que se tenguèt a Gasteiz (Euskadi) en julh de 2023. L’objectiu èra de recampar de joves parlaires de lengas minorizadas venguts del monde entièr. Coma o diguèri ailà, me pensi prigondament que la tela es l’avenidor de l’occitan. Las comunitats lingüisticas son de mai en mai alunhadas e ai la certesa que la comunicacion a distància nos permetrà de limitar los efièches de l'escampilhada. Internet nos balha l’oportunitat de nos recampar e tanben de nos ajudar en compartissent las ressorgas. Permet tanben de visibilizar la lenga, de la far conéisser e d’atraire de publics nòus. Per ieu la tela es plan lo futur de la lenga occitana. Subretot pels joves.

Pensas qu'Internet e los mèdias novèls pòdon permetre a las diferentas minoritats culturalas e lingüisticas de portar lor votz ?

Segur ! Las rets socialas an aquò de fantastic que dependon pas d’una linha editoriala predefinida. Cadun pot èsser lo seu pròpi difusor. E alavetz totòm i pot parlar e compartir las seunas idèas. Per çò qu’es de las lengas es un astre meravelhós.

En mai d'una cadena YouTube, tenes un compte Instagram que i publicas de nombroses pòsts ludics per aprene o perfeccionar son occitan. Veses aquel compte en complementaritat de ta cadena YouTube, o coma un canal exterior, que pòt atirar un tot autre tipe de public ?

Ambedós. La vertat es qu’Instagram es un supòrt diferent de Youtube e doncas lo public i es diferent. De çò que vesi ai un public mai femenin sus Instagram que sus Youtube. E venon puslèu del defòra que non pas d’Occitània. Doncas te dirai qu’es un bon complement a la cadena pr’amor qu’i meti mai de contengut ligat a la quita lenga. Ça que la, coma soi tèsta de lunòta, ai perdut lo mot de Santa Clara del meu compte principal... Ara per me seguir cal anar veire parpalhonblau_real.

Quala es l'estrategia a adoptar uèi sus Internet, coma cadena d'aprendissatge lingüistic, per balhar enveja a las personas exterioras d'aprene una lenga minoritària ?

De la parlar, de l’emplegar naturalament e de pas jamai far mencion del fach que la sèm a emplegar. Lo monde devon compréner qu’utilizam aquesta lenga perque es la nòstra e que va pas mai luènh. Es per aquò que la nos cal utilizar coma quicòm de perfièchament normal e non pas coma un objècte totemic. Lo melhor conselh que poiriái balhar a una persona que se volriá lançar dins un projècte atal seriá d’o far sens i soscar e de traçar lo seu camin coma se foguèsse una cadena en tota lenga mai.

Realizas de nombrosas collaboracions amb de personas vengudas dels quatre cantons del glòbe. Pensas que las lengas minorizadas, sus Internet, son de realitats pro presentas sus cada continent per menar a una obertura culturala mai globala ?

Cresi qu’Internet es un astre per las lengas pus desconegudas. Es un bon biais de se far conéisser e d’existir pels membres de la comunitat. Al mai aurem de creators en la lor lenga al mai l’ecosistèma lingüistic se portarà ben. La dubertura culturala se farà gràcias a las e los qu'òbran per aquò als quatre cantons del monde.

Question un pauc provocaira : dises que l'occitan a un futur mas que demorarà una segonda lenga se de decisions politicas son pas presas per la propulsar sus l'espaci public. Pasmens, per ara, l'occitan demòra una lenga oficialament en dangièr de disparicion. Crear de contengut en occitan sus Internet es donc pas perdut d'avança ?

Solide que non. Es pas perdut puèi que lo parlam. La lenga demorarà nòstra quin que siá lo seu estatut legal. E se i a de monde per la parlar alara i a d’espèr.