PIERRE BIRON (1861-1941) dit NORIB

Dans son excellent ouvrage “Écrits occitans cantaliens, dix siècles d’écrits occitans”, Noël Lafon écrit :
“Pierre Biron est un poète paysan, libre et laborieux, paradoxe profond grâce auquel il pourvoit le patrimoine régional d’oc en écrits remarquables par les qualités d’observation, la réflexion philosophique, la sensibilité lyrique qu’ils révèlent.
Il a choisi Norib comme nom de plume, anagramme de BIRON.”

L’oeuvre intégrale de Norib a été éditée par les éditions Lo Convise en deux volumes : le premier regroupe ses poésies, le second ses textes en prose.

EXTRACHS : tòme 1

LO PAÏSAN

Se lo fòrt païsan a la trufa rostida
Quò’s que damòra tròp defòra amb la chalor
Dins les champs e les prats chal que ganhe sa vida
En ramant tot lo temps jusqu’à son darrièr jorn.

Dels pus aisses tarrens sap ben tirar partida
Ròmzas, genèsts e ròcs, res l-i pòt faire páor,
Mai sasse mespresat a la ponha solida,
Sap ben que lo trabalh n’es pas un desonor.

Car per faire manjar aqueles que fan gaire
Chal ben que lo boièr promene son araire
Sens crenhar lo solelh, la plueja ni lo fred.

Riches, respectatz-lo, lo lauraire en belosa,
Emblidessiatz jamai que sa man rafinhosa
Fai possar dins les champs lo gran que vos noirís

UNA DRÒLA DE DALHA

N’arriba de finas tot de mèma dins nòste país, quò’s extraordinari las causas que se passon per aicí !
L’alte jorn mon cambarada vos contava que les lapins manquèron manjar una femna ; quò’s tot natural, pesque l-i a de femnas que manjon de lapins, aqueles vòlon prendre la revenja, rien de plus simple. Mès escotatz-me un pauc aquò d’aicí : L’alte matin, mon vesin èra anat dalhar coma tot lo monde. Quand foguèt miejorn, anèt espartinar a l’ostal e pengèt la dalha a m-un abre près de la grand-rota. Pendant qu’espartinava (lo dalhaire, pas la dalha), qualqu’un li emportèt la dalha, n’i a que dison que la dalha partiguèt tota sola, per lo moien de la fisica. Coma quò’s una bona dalha, podètz pensar se la plangiá.

Mon vesin z-a ‘na crana dalha,
de mens l’agusa de mai talha
la dalha que z-a mon vesin
Es faita d’acièr chausit.
Mès quò’s una dalha bien dròla,
Da Coren jusqu’a Faveiròla,
E de Lavàstria jusqu’a Cròs,
Segur ne’n trobariatz pas doás.
L’alte jorn que l’aviá penjada
Al mitan d’una termenada
Quand s’en anèt espartinar
La dalha s’anèt promenar. […]

 

A JOAN BÈL
Quand l-òm fai çò qu’òm pòt
L-òm fai çò que l-òm deu

Bonjorn Joan Bèl ! quò vai ? te cresiá plus en vida
la miòna, o sabes plan, n’es pas gaire solida :
Pòrte sus lo copet mai de nòu cent vint mes
Quò me fai consirar, pòde p’èstre bien fresc.

Pòdras te’n avisar s’arribes a mon atge
Ara partirai lèu per mon darrièr voiatge
Venes me remplaçar, sasche lo bienvengut
Quò’s çò que reclamava avant d’èstre al tagut.

Deves sabre conflar l’oire de la cabreta
E bolegar les dets de biais d’una manièra adreita
Chal escriure de biais per èstre bien comprés
Pas confondre Cesar amb Vercingetorix.

S’aquel que nos legís comprend pas se desgosta
Nos eschampa de caire e nos traita de crosta
Bien comptar la mesura e rimar pel melhor
Per desarmar Zoïle, Aristarque e… Pandor.

Se vòl nos mespresar podèm bien li o rendre
Sans nommar Tolstoï, l-òm pòt ben li raspòndre
Que de pus fòrts que gu-el an chantat les boièrs,
Les pastres, les tropèls e mèma les vachièrs. […]

L-òm pòt ben me disiá mon cosin d’Orceireta
Conustre Anacreon, Virgila e Teocrita
Mai laurar bien ses champs e plantar de crocús
Dalhar, mèdre e chantar sans chicanar degús.

Chascun prend son plaser, sabètz, ondont lo tròba
E se fasèm pas bien, donatz-nos en la pròva.
Rabelais nos a dit que per se bien portar,
Chaliá jusqu’a la mòrt beure, rire e chantar. […]

 

EXTRACHS : tòme 2

MON VOIATGE

L-i a dejà una passada que vos ai prometut de vos la racontar anuei madamens vase m’executar, mès ai pro sospesar per me decidar. Me chal vos dire d’abòrd que quò z-èra dins lo mes d’octòbre, un sabte lo vassera. Quand aguem achabat lo trabalh, n’èra pas enquèra bien tard me diguère coma aquò : »Tè, Piaron, pusleu que d’anar veire lo Peirò, s’anaves veire ton bèl-fraire mai sa femna alai a Luc, benleu
l-i sariás pus viste, l-i a d’alhors un brave sàssic que los as pas vists – l-i a sèt ans. »
Quò foguèt de suite decidat, mès que n’aviá pas de bòtas de sèt lègas, coma lo petiòt Pocet (sabetz lo cònte ?). Se lo sabetz pas, n’ai pas lo temps de vos lo contar totara. Sabetz que partiá da Nòvagleisa.

Da Nòvagleisa a Chambernon
Lo chamin dura un bocinon
Pr’aquò chal pas una jornada
Per faire aquela promenada.
Chal mai de temps per abrocar
Al grand vialatge de Latgà.
Mès quand arribère a Nauviala
Al cial l-i aviá mai d’una estiala.
Mès coma Luc se tròbauèra pus enlai
Me chalguèt bien trotar de nueit bograment mai. […]

Coma conussiá ni chamin ni charreira, trobère que quò z-èra cranament lòng, adonc pensère qu’aqueles que travalhavon a la batuesa quand passère a la Chalmeta, n’aviáun pas tòrt de me dire que la rota z-èra lònja ; crese que sans l’estiala polària me sariá pardut. […]
Adonc la rota se tornèt botar a davalar, e l’estiala polària passava un pauc a gaucha, quò me faguèt plaser e pensère que sariá lèu rendut ; mai foguère.
M’esperavon pas, o pensatz ben, e foguèron bravament estonats de me veire arribar a m-aquela ora. Mai ieu tanben languissiá d’èstre dedins, pasque aviá faita una brava promenada, sans pèdre Tanavela de vista ; lo premièr còp quand partiguère l’aviá davant, après a dreita, a la fin darrier. Mès, tiratz, la Planesa es coquina, quand l’òm sap pas bien los chalmins subr’tot, conselhariá jamai a degús de se botar en rota la nueit, sans bien sabre los chamins.

AD15. NEUVÉGLISE – AQUARELLE DE DANIEL BRUGÈS