CONTES MERAVILHOSES
extrach «Los tres enfants perduts»

I aviá un paire que s’èra maridat dos còps. De sa primièra femna aviá ajut tres enfants. Masque la segonda, la maraistra, los presava gaire, estent qu’èron pas de son sang. Tanben lor ne fasiá vèire las pèiras. Tot per ela èra bon a s’en plànger. Trobava totjorn a redire suls galapians. Ne contrariava sens relambi lor paire.
– Tos paucvals me vòlon pas escotar ! Me fan d’escondons que de colhonadas ! Mai encara me pòdon pas pifrar ! Se tiran de pels passes cada còps qu’ai besonh d’eles ! N’i a pron d’aquelas tres bocas que cal apasturar per res !
– Anen, anen ! Cala-te femnòta, son pas tan maissants qu’aquò ! Son joves pecaire ! Sonqu’un pauc besats ! Aquò’s normal per lor atge !
– Non, te dise que non ! N’ia pron ! Ne tirarem pas res de tos dròlles, mon Batiston !
– Mas Minhòta !
– I a pas de Minhòta que tenga ! Te caldrà t’en desseparar, al pus lèu, en los perdent al bòsc grand de la montanha. E se tenas tant qu’aquò ad ieu, aital me lo provaràs !
– Mas si, que t’aime ma Minhòta ! Veirai aquò deman… I soscarai, te le promete ! Anen ! Anèm al lièch !…
Mas los jorns passavan sens que lo paire se decidèsse. Lo remòrd lo cachava d’avèire prometut a sa femna !
Cada ser, la Minhòta ressegava sa plancha al Batiston. Mas la passa veniá bèdra. Lo paire aviá pauc de trabalh dins las bòrias ont se prepausava coma jornalièr. Los temps éron durs !
La sopa al ostal èra teuna per las bocas a noirir. Los drollets, subretot, patissián de la fam. L’escudèla saborosa la caliá esparnhar !
A la fin despacientada la maraistra amenacèt de quitar lo Batiston, Es aqui que lo paire se decidèt pel endeman de perdre los enfants. E aquel còp aquòs èra per de bon ! […]

RACONTES
Extrach de «Lo Present del Volur»

Aquòs èra dins lo temps malatròs d’aprèp la Revolucion, devàs 1800, en l’An VIII de la Republica.
Ma mameta alara jovenèla, èra logada coma pastorèla en acò de Pascal de Vedrinas -ostal d’ont sortirà pus tard mon paire-. La familha d’Antòni Pascal èra coneguda jos l’escais-nom de FORN, per tal que demòra vesina lo forn comun del masatge. Qual o sap? Benlèu que los aujòls «Los Capriòls» avián la garda del fornal.
Dins l’encontrada de la Nalta Viadena, èra en aquela passada que reinava Joan-Pèire Boisson dich de «Casaltièr» mai conegut jol nom de «lo volur d’Alpuèch».
A la barba del monde e dels gents d’armas fasiá cranament de las siás. Quora panaire, raubava chas los coarros, un pauc tròp confles de loises d’aur o d’escuts d’argent. Solatjava a son biais, lor borsa un bocin pesuga.
Rescatava, d’altres còps, los merchants que venián a las fièras de la Calm o de la Guiòla. Mas tanplan, quand ne virava, assostava lo paubre monde que la misèra cachava. En son biais, èra compatissent pels maluroses.
Se contava que çò que panava un jorn, lo bailava lo lendeman a pus necierós qu’el. Dins son genre èra un redressaire de tòrt !
Era pas maissant, praquò. Aviá sonque la tissa de faire enrabiar los richasses e los boriaires qu’aprofiechavan dels jornalièrs per un tròc de pan.
[…] La paur, la grand paur aviá estenduda son saile, sus aquel airal perdut de la montanha roergassa. Lo mai coquin èra aquel que se fasiá doblidar o que s’escondiá.
[…] Per tot dire, la misèra èra granda al temps vièlh d’alara, ont tot se capvirava. De mai, l’ivèrn de dabans èra estat terrible. Après un estiu malvès, freg e plovinaire, gaire de vianda s’amassèt. Los mals pantits, coma de costuma, se trobavan èstre los paubres.
[…] Doncas, un jorn que la Daurotona ma mameta gardava lo tropèl al pradèl de las Ronhas, vegèt passar un òme. Lo fusilh en bandolièra, un capelàs sus la tufa, tirava devals Enfruts. A son biais d’anar, cresèt plan reconéisser lo Casaltièr. N’aviá ausir parlar, pas totjorn en ben, per pas s’enganar.
La paur la prenguèt. Se salvèt còp sec val campet d’a costat ont travalhava sa maire. Lo panaire l’assubtèt en la sonant. Mas en mai l’apelava, en mai la filhona preniá l’escorsa. Ne plorava d’englach…
Joan-Pèire cridèt ben pron l’apasimar.
– Age pas paur, filhòta, te vòle pas de mal ! Tòtna que te balhara quicòm !
Pena perduda, la drolleta escotava pas e cridava.
– Mamà ! Mamà ! I a lo Volur que m’escorsa !
Quora vegèt que la dròlla l’ausissiá pas e que caminava totjorn, pausèt siès sòus sus la soca d’un fau. Lo sailet de la patrona s’i trobava al ras.
S’entornèt préner la carral que copava cap bas val Reòls de la Calm…
La maire suspresa de vèire arribar sa filhona a l’escorsa e tota espauraguda, la consolèt del subte qu’aviá aguda.
– De qu’as vist ? Lo Drac ? diguèt la maire.
– Non, non ! Ai vist lo Volur d’Alpuèch que m’assubtava.
– Bogre es pas lo diable, çaquelai ! Te voliá pas segurament de mal a tu !
La tornèt menar val pastural ont la bestial paissiá tranquille.
Aquital, agèron la jòia, totas doas, de trobar las sièis pèças de bronze, sòus lusissents jol clarum del solelh…
Segur lo panaire sabiá que los Moisset èron gaire benaisats…
Desempuèi lo brigand se fach tuar bestiament dins la Terrissa…
Un còp bèla, ma grand se sovenguèt totjorn que lo Joan-Pèire del Casaltièr èra pas un tant maissant bogre qu’aquò !
[…] Las valentias del panaire d’Alpuèch s’escotavan ambe gaug,al temps vièlh del Aubrac !

AL CAIRE DEL TERRADOR
Poèmas occitans

ENTRAIGAS (extrach)

Entraigas, mon Païs !
Nisat dins ta ribièra
Ont l’aiga treslusis :
Dins l’Olt o la Truèira,
Airal dels Costovins
Siás ma cançon primièra.

Entre dòs aigas, darrièr ton castèl,
Ton enclaus d’ostals grises, se miralha
Dins los suaudes rajòls del molin vièlh,
Ton illa de bedissas, s’esparpalha
Als salts de la grava, jol puèch Martèl.
Del plan de Regaud o de l’Iga granda,
Om aima remirar, del bèl asuèlh :
Tos pònts acrancats a lor riba canda. […]

AUBRAC DESOLAT

Sul nòstre bèl Aubrac quand tòrnan las vacadas
Malgrat la sant urban se fa pas d’estival
Avèm bon devistar vas totas las alçadas :
S’ausis pas fòrces bruchs, amont, sul pastural !

Lo desan es tombat, sus la nalta montanha
S’entend pas de regrèt, ni d’alanç, ni d’aüc,
Ni de pastre cantant, montat per far campanha
L’asuèlh es desolat dins la sanha o sul truc.

Se cap a la nivol, s’enaira l’alauseta
Un negre tartaràs trèva sul ranc del suc,
La sorga raja pas al cròs de la combeta,
Sa vidorna frescor se pèrd dins un fons cuc.

Se quilha, encara mens, de pargue sus la prada
Ni de mai floricat sus la cresta del puèch,
Se desròca lo jaç, ne’n tomba la teulada :
I a pas qu’un vièlh clapàs trestombat dins la nuèch.

Tot n’es que languiment dins aquelas aigadas
I a cap de paubre rol que velha lo tropèl,
E, desperdudas son, adara, las manadas :
Lo traite molencàs ennèga lo vedèl.

Viatjaire, que dapàs, vistalhas las fumadas
Auràs pas de plaser, a passar suls cimals,
Te caldrà malfisar dins tas espacejadas :
Benlèu d’un maruèlh brau que te buta sos bramals !

RELAI D’AMOR

Revelha-te, ma genta amiga
Es acabat lo lai d’amor !
Revelha-te, bèla endormida :
Me cal partir, que va far jorn !

Nòstra velhada es acabada
E la cançon d’un lendeman
La palla luna es trescolada :
Pausa en ton còr, ta clara man.

Lo rossinhòl dins la ribièra
A far clucar son trebol cant,
E lèu, amont, sus la brossièira :
S’alevarà lo solelh blanc.

Me cal anar, polida filha,
Vas mon endrech, vas mon ostal,
Delai lo bòsc, delai montilha :
Me cal anarfar mon trabalh.

Dins lo jardin, ont la rosada
Molha las flors, totas de plors,
Te culhirai de la ròsa airada
En sovenir de tas favors. […]